Η Nicole γνώρισε τον Fabian πριν από δέκα χρόνια, σε ένα διάλειμμα από τη δουλειά της. Άρχισαν να βγαίνουν ραντεβού, αρραβωνιάστηκαν και τελικά παντρεύτηκαν. Θα μπορούσε να είναι μία ακόμα κοινή ιστορία αγάπης, αν δεν έμπαινε σε κάποια φάση στο παιχνίδι –και στον γάμο τους– ο Christian, που πλέον θεωρείται ισότιμο μέλος στη σχέση τους και που μεγαλώνει, μαζί με το ζευγάρι, τον περίπου ενός έτους γιο τους. Το τρίο από τη Γερμανία έχει δημιουργήσει μια πλατφόρμα, τη real-polylife.com, μέσα από την οποία προωθεί το μοντέλο της πολυσυντροφικότητας. Μια νέα τάση στις σχέσεις, όπως ισχυρίζεται το αμερικανικό Harper’s Bazaar σε πρόσφατο άρθρο του: «Ενώ δεν υπάρχουν εθνικές στατιστικές, ανεκδοτολογικές μελέτες καταδεικνύουν τη διάδοσή της. Μια μελέτη του 2016, που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση Journal of Sex Research διαπίστωσε αύξηση στις αναζητήσεις των όρων που συνδέονται με την πολυσυντροφικότητα και τις ανοιχτές σχέσεις μέσα στα τελευταία δέκα χρόνια. Σε μια άλλη μελέτη, πάνω από ένας στους πέντε Αμερικανούς ανέφεραν ότι σε κάποια φάση της ζωής τους είχαν εμπλακεί σε μη μονογαμική σχέση».
Aπό τη Γεωργία Καρκάνη
Οι πενήντα αποχρώσεις των σχέσεων
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Τι σημαίνει πολυσυντροφικότητα; «Να διατηρείς σταθερές ερωτικές σχέσεις με δύο ή περισσότερα άτομα, με την ειλικρίνεια και τη συναίνεση όλων» γράφει το ιατρικό webmd.com. Υπάρχουν μάλιστα διάφορες παραλλαγές του μοντέλου: Μπορεί να αφορά τρεις ή περισσότερους ανθρώπους που συζούν, μοιράζονται τα οικονομικά τους και ενδεχομένως μεγαλώνουν μαζί τα παιδιά τους, ένα ζευγάρι που συζεί και διατηρεί σχέσεις με τρία άτομα, ένα ανεξάρτητο άτομο που διατηρεί ειλικρινείς πολλαπλές σχέσεις χωρίς να γίνεται μέλος ζευγαριού, τριάδας κλπ., αλλά και τη λεγόμενη «σχεσιακή αναρχία», όπου οι σχέσεις δεν ιεραρχούνται ούτε κατηγοριοποιούνται με βάση τις κοινωνικές νόρμες. «Επειδή η έννοια αυτή είναι καινούρια για τα ελληνικά δεδομένα, εύκολα δημιουργείται σύγχυση» σχολιάζει η Λίζα Αστερίου, queer ακτιβίστρια και αρθρογράφος, στην ομώνυμη ιστοσελίδα που έχει δημιουργήσει (polysyntrofikotita. com). Η ίδια μάλιστα είναι «μαμά» της ομάδας «Ανοιχτές Σχέσεις», της πρώτης οργανωμένης συλλογικότητας πολυσυντροφικών στην Ελλάδα, όπως τη συστήνει.
Από την προϊστορία μέχρι τα κοινόβια
Η κ. Αστερίου, θέλοντας να απομονώσει τις παρερμηνείες και τους μύθους, τονίζει ότι «δεν είναι πολυσυντροφικότητα η αναζήτηση ευκαιριακών σεξουαλικών επαφών (πολυγαμικότητα), οι σχέσεις πίσω από την πλάτη του/της συντρόφου μας, η πίεση πάνω στον/στη σύντροφό μας ν’ αποδεχτεί άλλες σχέσεις, η πατριαρχική πολυγαμία/πολυγυνία (Ισλάμ, Μορμόνοι κ.ά.), το swinging (ανταλλαγή συντρόφων) ή μια πιο εξελιγμένη μορφή σχέσεων». H ίδια ανατρέχει στην ιστορία της πολυσυντροφικότητας, τοποθετώντας τις απαρχές της στις δεκαετίες του ‘60 και του ‘70, όταν εμφανίστηκε μια σειρά από κινήματα που αμφισβητούσαν το σύστημα και διεκδικούσαν περισσότερα δικαιώματα και ελευθερίες – όπως τα περίφημα κοινόβια. Ο όρος polyamorous (πολυσυντροφικός/ή) έκανε την εμφάνισή του το 1990, ενώ το 2009 «εκτιμάται ότι στις ΗΠΑ υπήρχαν μισό εκατομμύριο πολυσυντροφικές οικογένειες». Όπως πιστεύει, πάρα πολλά στοιχεία δείχνουν ότι η μονογαμία είναι κοινωνικό κατασκεύασμα: «Στις φυλές κυνηγών-τροφοσυλλεκτών επικρατούσε σεξουαλική ελευθερία. Η ανθρωπότητα έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ύπαρξής της σ’ αυτό το στάδιο. Η μονογαμία των γυναικών καθιερώθηκε στις κοινωνίες όπου αναπτύχθηκε η ατομική ιδιοκτησία με σκοπό την εξασφάλιση “γνήσιων” απογόνων-κληρονόμων. Σε πάρα πολλούς λαούς και πολιτισμούς, από την αρχαιότητα ως σήμερα, οι μη μονογαμικές σχέσεις αποτελούν τον κανόνα». Η κ. Αστερίου συμπληρώνει ότι οι «μύθοι» γύρω από τη μονογαμία, του τύπου «στους δύο, τρίτος δεν χωρεί», βασίζονται στο «“ρομαντικό ιδεώδες” που καλλιέργησε η βικτοριανή εποχή και δεν έχουν καμία επιστημονική τεκμηρίωση. Αν κάποιος άνθρωπος θέλει να ζει μονογαμικά, αυτό είναι αναφαίρετο δικαίωμά του. Όμως, είναι άλλο πράγμα να κάνεις κάτι από επιλογή και άλλο να σου το επιβάλλουν».
Παιδιά με τρεις γονείς
Τι λένε οι ειδικοί για όλα αυτά; Η κοινωνιολόγος Elisabeth Sheff, συγγραφέας του βιβλίου «The Polyamorists Next Door» («Οι πολυσυντροφικοί της διπλανής πόρτας», 2015), αφού αφιέρωσε 15 χρόνια στη μελέτη της πολυσυντροφικότητας, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «πρόκειται για ένα θεμιτό μοντέλο σχέσης που προσφέρει τεράστια οφέλη στους ενήλικες και εξαιρετική ανατροφή στα παιδιά». Αρκεί ωστόσο να μπορεί να λειτουργήσει, γιατί, για κάποιους, όπως προσθέτει η ειδικός, «οδηγεί στην απόλυτη καταστροφή». Αλλά αυτό δεν μπορεί να συμβεί και σε μονογαμικές σχέσεις; Από την άλλη, η ψυχοθεραπεύτρια και σύμβουλος σχέσεων Karen Ruskin θεωρεί το σενάριο της «απόλυτης καταστροφής» περισσότερο πιθανό στην πολυσυντροφικότητα: «Ακόμα και όταν είναι συναινετική, λειτουργεί για το ζευγάρι ως αντιπερισπασμός, δεν του επιτρέπει να δουλέψει ο ένας με τον άλλο. Μη μονογαμία σημαίνει ότι, αντί να δίνεις προσοχή στον σύντροφό σου όταν μια σχέση αντιμετωπίζει προβλήματα, επιλέγεις κάποιον άλλο». Με λίγα λόγια, το θέμα διχάζει τους ειδικούς. Ειδικά όταν μιλάμε για την ανατροφή των παιδιών από πολυσυντροφικούς, για την οποία το webmd.com επισημαίνει πως πρέπει να γίνουν περισσότερες μελέτες για να δούμε τις συνέπειες. Το σχετικό άρθρο πάντως καταλήγει ότι «προκαταρκτικές έρευνες δείχνουν ότι ορισμένες πολυσυντροφικές οικογένειες είναι ωφέλιμες για τα παιδιά. Όπως συμβαίνει και με τις μονογαμικές οικογένειες, το αν μια κατάσταση είναι θετική ή αρνητική εξαρτάται από πολλούς παράγοντες».
Ενάντια στην πολυφοβία
Παρ’ όλ’ αυτά, κάποιοι από εκείνους που δηλώνουν πολυσυντροφικοί επιμένουν ότι δεν περνούν απλώς μια φάση, αλλά πως έχουν βρει τον τρόπο ζωής που τους εκφράζει. Έτσι, ανάμεσα στα αιτήματά τους είναι και η νομική αναγνώριση της οικογένειάς τους. Για παράδειγμα, η Nicole εξηγεί: «Πρέπει να ετοιμάσουμε μια διαθήκη για τον γιο μας σε περίπτωση που κάτι συμβεί στους δύο νόμιμους γονείς του, γιατί δεν ήταν δυνατόν να υπογράψουν τρεις γονείς το πιστοποιητικό της γέννησής του». Πρώτα απ’ όλα όμως, θέλουν να απαλλαγούν από το κοινωνικό στίγμα. Να νικήσουν τη λεγόμενη «πολυφοβία», όπως αποκαλούν τις διακρίσεις και τις προκαταλήψεις απέναντί τους. «Θέλουμε να προάγουμε την ιδέα ότι κάθε σχέση έχει αξία, αρκεί να πρόκειται για επιλογή ανάμεσα σε συναινούντες ενήλικες» όπως επισημαίνει ένα ακόμα πολυσυντροφικό τρίο, από τις ΗΠΑ, ο Billy, η σύζυγός του, Melissa, και ο Jeremy. Ο Billy και η Melissa παντρεύτηκαν το 1999 και, έναν χρόνο μετά, αποφάσισαν να έχουν ανοιχτή σχέση, δηλαδή κι άλλους ερωτικούς συντρόφους, με τις προϋποθέσεις να είναι ειλικρινείς μεταξύ τους και να παίρνουν προφυλάξεις στο σεξ. Το 2008 ο Billy –που περιγράφει τον εαυτό του ως «συναισθηματικά bisexual»– γνώρισε τον Jeremy σε ένα κάμπινγκ. Οι τρεις τους έγιναν αχώριστοι και από το 2012 συζούν. Γι’ αυτούς, η πολυσυντροφική ζωή είναι «ένα έργο σε εξέλιξη», αλλά δεν θα μπορούσαν να φανταστούν άλλον τρόπο συνύπαρξης.
Και τι γίνεται με τη ζήλια;
Οι πολυσυντροφικοί τη θεωρούν ένα κατασκεύασμα της σύγχρονης μονογαμικής κοινωνίας, πίσω από το οποίο κρύβονται άλλα συναισθήματα, όπως ο φόβος της μοναξιάς. Όπως εξηγεί η queer ακτιβίστρια Λίζα Αστερίου, «τα πολυσυντροφικά άτομα μαθαίνουν να διαχειρίζονται τη ζήλια με ποικίλους τρόπους: ανάλυση των δυσάρεστων σκέψεων και συναισθημάτων, καλλιέργεια εμπιστοσύνης και καλής επικοινωνίας, συναπόλαυση: να χαίρεσαι με την ευτυχία που νιώθουν οι σύντροφοί σου στις άλλες σχέσεις τους (μια μορφή ενσυναίσθησης), να έχεις φιλικές σχέσεις με τους/τις μετασυντρόφους (τους/τις συντρόφους των συντρόφων μας), αυτοεκτίμηση, θετική σκέψη, κατανόηση, δημιουργική επίλυση προβλημάτων». Μονογαμικοί ή πολυσυντροφικοί, τουλάχιστον από αυτό θα μπορούσαμε να μάθουμε κάτι για να βελτιώσουμε τη δική μας σχέση.
Διαβάστε αυτό το άρθρο και ακόμη περισσότερα στο νέο τεύχος του Yes I Do που
κυκλοφορεί σε 300 premium σημεία σε όλη την Ελλάδα.
